Door de jaren heen heeft de Nederlandse gezondheidszorg een parade van termen gezien die allemaal beloven zorgmedewerkers, van verpleegkundigen tot verzorgenden, meer inspraak en controle te geven over hun werk.
Vanaf de jaren ’60 begon het met ‘professionele autonomie’, een mooi begin, maar vaak alleen van toepassing op dokters en specialisten. Verpleegkundigen en verzorgenden? Niet zoveel autonomie daar, helaas.
Toen kwam de jaren ’70 met ‘medezeggenschap’, een term die klinkt alsof we allemaal mogen meepraten. Maar praten is niet hetzelfde als beslissen, en te vaak bleek dit meer over aanhoren dan over aanpakken te gaan.
In de jaren ’80 introduceerden we ‘participatie’, wat eigenlijk een fancy manier was om te zeggen: “Je mag meedoen, zolang je maar niet te veel roert in de pot.”
De jaren ’90 brachten ‘co-management’, waarbij we zogenaamd samen met het management mochten besturen. Klinkt geweldig, toch? Maar als puntje bij paaltje komt, houden de topmanagers nog steeds de teugels strak in handen.
En dan hebben we het nog niet eens over ‘gedeeld leiderschap’ in de jaren 2000, een term die suggereert dat we allemaal een gelijke stem hebben. Maar in de praktijk zien we dat “leiderschap” nog steeds te vaak verdeeld wordt en voor verdeeldheid zorgt.
Rond 2010 kwam ‘zelfsturing’, waarbij teams de vrijheid kregen hun eigen werkprocessen te organiseren. Ideaal op papier, maar in de realiteit zien we vaak dat zelfsturing betekent dat je zonder hulp hetzelfde werk moet doen, met dezelfde oude organisatorische bureaucratie die op je nek hijgt.
En dan, in 2015, was er de introductie van ‘professioneel bestuur’, waarbij zorgprofessionals formeel deel uitmaken van het bestuur. Klinkt als een echte vooruitgang, maar hoe vaak zijn deze ‘professionele bestuurders’ eigenlijk gewoon marionetten?
Nu, in de 2020s, praten we over ‘zeggenschap’, de nieuwste modekreet die belooft dat wij zorgprofessionals eindelijk écht wat te zeggen hebben. Maar laten we eerlijk zijn, zonder daadwerkelijke veranderingen in de machtstructuur zijn dit allemaal slechts woorden. Woorden die goed klinken, maar ons niet noodzakelijkerwijs vooruit helpen.
Als zorgmedewerkers hebben we al lang de grondwettelijke vrijheid van meningsuiting, en het is hoog tijd dat we deze gebruiken, niet alleen om te spreken, maar om te eisen en te handelen. We hoeven niet te wachten op nog een nieuwe term of een volgende wetswijziging om onze rol serieus te nemen.
Het is tijd om de zeggenschap die ons telkens beloofd wordt, daadwerkelijk in praktijk te brengen. En dat moeten we zelf doen. Niemand komt je een doosje zeggenschap brengen…
Laten we stoppen met ons te laten afleiden door de nieuwste buzzwords en beginnen met het echt uitoefenen van onze “macht”. We hebben het al, dus laten we het gebruiken!
